Sağlık hakkı gerek birey gerekse toplum sağlığı açısından düşünülmesi gereken bir kavramdır. Sağlık hakkı en temel şekliyle sağlığı konu edinmektedir. Yukarıda da söylendiği üzere sağlık kavramı birey ve toplum sağlığı açısından ayrı ayrı değerlendirilmelidir.
Sağlık kavramı gerek ulusal gerekse uluslararası bazda kabul edildiği üzere yalnızca hasta olmama halini içermez. Sağlık kavramı hasta olmama hali ile birlikte birey ve toplumun, bedensel, zihinsel ve sosyal olarak iyi olma halini de içerir. Bu tanımı temellendirecek ilk metin Dünya Sağlık Örgütü tarafından oluşturulmuştur. DSÖ Anayasası sağlık ve dolayısıyla sağlık hakkını “ yalnızca hasta ya da sakat olmamak değil, bedensel, ruhsal ve toplumsal bakımdan iyi olma hali” olarak açıklamaktadır. Bu tanımı takip eden süreçte, 1978 tarihli Alma Ata Bildirgesi’nde de sağlık kavramının bu şekilde tanımlandığını görmekteyiz. Bununla beraber Alma Ata Bildirgesi sağlık tanımını genişleten ifadeler de içermektedir. “ Konferans, sadece hastalığın ve sakatlığın olmaması değil, tam bir bedensel, ruhsal ve sosyal iyilik hali olan sağlığın temel insan haklarından biri olduğunu ve sağlığın mümkün olan en yüksek düzeyde tutulmasının dünya çapında en önemli sosyal amaç olduğunu ve bu amacın gerçekleştirilebilmesi için de, sağlık sektörüne ek olarak diğer diğer sosyal ve ekonomik sektörlerin çabalarının gerektiği gerçeğini önemle vurgular.” İfadeleri bildirgede yer almıştır.
Sağlık hakkı hususunda bir diğer çok önemli kaynak ise, Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesidir(ESHKHS). ESHKHS’nin 12. Maddesi bu konudaki en geniş çaplı tanımları içermektedir.
1. Bu Sözleşme'ye Taraf Devletler, herkesin, ulaşılabilecek en yüksek fiziksel ve zihinsel sağlık standardına sahip olma hakkını kabul ederler.
2. Bu Sözleşme'ye Taraf Devletlerin, bu hakkın tam olarak kullanılmasını sağlamak için alacakları tedbirler şu amaçlara yönelik olacaktır:
(a) Ölü doğum ve çocuk ölümleri oranlarının düşürülmesini ve çocuğun sağlıklı bir şekilde gelişmesini sağlamak;
(b) Çevresel ve sınai sağlık şartlarının her yönüyle iyileştirilmesi;
(c) Salgın, yöresel, mesleki ve diğer hastalıkların önlenmesi, tedavisi ve kontrolü;
(d) Hastalık durumunda herkese tıbbi hizmet ve tıbbi bakım sağlayacak koşulların yaratılması
Şeklindeki madde sağlık hakkı kavramını çok yönlü şekilde ele almaktadır. ESHKHS’nin toplam 160 imzacı devleti olduğu düşünüldüğünde uluslararası açısından kabul gören bir tanımla olduğu anlaşılabilecektir.
Av. Alican ŞEN
